Bác Hồ viết sách, báo từ hồi còn ở Pháp. Sau này, trên bước đường hoạt động cách mạng, Bác  đều viết sách, báo và sáng lập ra nhiều tờ báo như: Người cùng khổ, Thanh Niên, Kèn gọi lính, Mặt  trận, Nhân Dân,… và đã trở thành Nhà báo lớn, người sáng lập nền báo chí cách mạng Việt Nam. Cách viết của Bác thực hiện mục đích cao đẹp là phục vụ thực tiễn học tập, nghiên cứu, công tác, phục vụ nhiệm vụ cách mạng, nên Bác thường viết ngắn gọn, súc tích, dễ đọc, dễ hiểu và thực hành được ngay. Ví như ngay từ năm 1927, Bác viết cuốn Đường cách mệnh để huấn luyện cho lớp chiến sĩ cách mạng đầu tiên của nước ta, Bác đã nói rõ: “Sách này muốn nói cho vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớ... Vâng! Đây nói việc gì thì nói  rất giản tiện, mau mắn, chắc chắn như 2 lần 2 là 4, không tô vẽ trang hoàng gì cả”. Năm 1947, Bác viết cuốn Đời sống mới và cuốn Sửa đổi lối làm việc một cách vắn tắt, rõ ràng, dễ hiểu để đồng bào, cán bộ, đảng viên đọc, để thực hành đời sống mới và sửa đổi tư tưởng, tác phong, lề lối làm việc và công tác. Các tác phẩm của Bác viết với  khối lượng thật đồ sộ và nhiều thể loại: chính luận, xã luận, bút chiến, truyện, ký, thơ cùng nhiều thể loại  khác, không chỉ bằng tiếng Việt mà  cả bằng các thứ tiếng Anh, Pháp, Nga, Trung,... Bác thường xuyên viết bài cho báo Nhân Dân, cơ quan ngôn luận của Đảng ta, với những bài ngắn, dễ hiểu, có tính giáo dục và thuyết phục cao, với nhiều bút danh.

Các tác phẩm của Bác được viết giản dị, rõ ràng, súc tích, dễ hiểu, đi thẳng vào vấn đề. Cách viết của Bác thường hay ví von  nên dễ đi vào lòng người và đến với đông đảo bạn đọc. Có thể dẫn ra rất nhiều câu viết ví von, so sánh bằng hình tượng: “Thế địch như lửa. Thế ta như nước. Nước nhất định thắng lửa”; “Ruộng rẫy là chiến trường. Cuốc cày là vũ khí. Nhà nông là chiến sĩ”; “Xây dựng chủ nghĩa xã hội cũng như làm ruộng. Trước phải khó nhọc cầy bừa, chân bùn tay lấm, làm cho lúa tốt, thì mới có gạo ăn”,... Bác dặn mọi người, khi viết lời lẽ phải phổ thông, dễ hiểu, đường hoàng, vui vẻ, làm cho người xem có thú vị mà lại bổ ích. Khi viết và khi làm việc trên văn bản, Bác yêu cầu phải chú ý từng câu, từng chữ, trình bày rõ ràng để không thừa, không thiếu, không dài dòng và phải nhạy cảm chính trị. Thí dụ: Một lần văn phòng ghi trong lịch làm việc hàng tuần: ông K và L.M.K. thảo bài phát thanh và đưa Chính phủ duyệt trước. Bác nhận xét: Viết thế không nhã. Ra cách mình kiểm duyệt. Phải sửa câu ấy lại. Rồi tự tay Bác sửa: ông K và L.M.K. thảo bài phát thanh rồi đưa Văn phòng Chủ tịch. Qua cách sửa thấy rõ sự  nhạy bén về chính trị ở Bác. Bác cho rằng, cần phải viết ngắn gọn, còn viết dài mà rỗng thì không tốt, viết ngắn mà rỗng cũng    không hay. Phải chống tất cả thói viết rỗng, viết dài. Bác cũng lưu ý, viết ngắn gọn, nhưng lại không được thiếu, không được qua loa, đại khái, dùng từ phải chính xác, dễ hiểu. Viết dài nhưng mỗi câu, mỗi chữ có một ý nghĩa, có một mục đích thì không phải là rỗng, không phải nhất thiết cái gì cũng phải ngắn mới tốt. Bác dặn: Khi viết cố gắng phải ngắn gọn, song phải có nội dung. Tránh lối viết khô khan, kém hoạt bát, không phổ thông, tránh dùng chữ nước ngoài không đúng nghĩa, hay nói chính trị suông, v.v.. Bác phê bình cách viết dài dòng, rỗng tuếch, rằng: “Nhiều anh em hay viết dài. Viết dòng này qua dòng khác, trang này qua trang khác, nhưng không có ích cho người xem. Chỉ làm tốn giấy mực, mất công người xem”. “Quần chúng mong muốn những tác phẩm có nội dung chân thật và phong phú, có hình thức trong sáng và vui tươi. Khi chưa xem thì muốn xem, xem rồi thì có bổ ích”. Theo quan điểm của Bác, một tác phẩm văn chương không cứ dài mới hay. Khi nào tác phẩm ấy chỉ diễn đạt vừa đủ những điều đáng nói, khi nó được trình bày sao cho mọi người ai cũng hiểu được, và khi đọc xong độc giả phải suy ngẫm, thì tác phẩm ấy mới xem như là một tác phẩm hay và biên soạn tốt.

Ảnh tư liệu

Kinh nghiệm về cách viết được Bác tóm tắt ở những vấn đề chính sau đây: Phải đặt ra câu hỏi và trả lời được các câu hỏi sau: Viết cho ai? Trả lời: Viết cho đại đa số công, nông, binh. Viết để làm gì? Trả lời: Để giáo dục, giải thích, cổ động, phê bình; để phục vụ quần chúng. Viết cái gì? Trả lời: Tùy nội dung vấn đề yêu cầu để trả lời, nhưng phải có lập trường vững: ta, bạn, thù thì viết mới đúng. Đối với ta và bạn thì nêu cái hay, cái tốt, nhưng phải có chừng mực, chớ phóng đại. Phê bình cái xấu một cách thật thà, chân thành, đúng đắn. Còn đối với địch thì nêu cái hung ác, xấu xa. Lấy tài liệu đâu mà viết? Trả lời: Muốn có tài liệu phải xem, đọc và ghi chép. Phải nghe: Nghe cán bộ, nghe các chiến sĩ, nghe đồng bào để có tài liệu viết. Phải hỏi: Hỏi những người đi xa về, hỏi Nhân dân, hỏi bộ đội, hỏi những việc, hỏi tình hình ở các nơi. Phải thấy: Phải đi đến nơi, nhìn tận mắt để thấy. Viết thế nào? Trả lời: Viết phải thiết thực, cụ thể, chớ lộ bí mật. Viết ngắn chừng nào hay chừng ấy, nhưng phải đủ ý. Tránh lối viết dài dòng, “dây cà ra dây muống”. Viết rồi phải thế nào? Trả lời: Phải đọc đi đọc lại, sửa đi sửa lại, phải nhờ người đọc và cho nhận xét. 

Trong thời đại công nghệ số hiện nay, chúng ta cần cố gắng rèn luyện, học tập cách viết của Bác Hồ. Đặc biệt, cần ghi nhớ lời cặn dặn của Bác: Bao giờ cũng tự hỏi “Ta viết cho ai xem? Nói cho  ai nghe?”, “Không biết rõ, hiểu rõ, chớ nói, chớ viết. Khi không có gì cần nói, không có gì cần viết, chớ nói, chớ viết càn”.